Wesz głowowa (Pediculus humanu capiris L.)

Kategorie: Gatunki szkodników, Owady, Szkodniki pasożytnicze, Wszy

wszy_wesz_glowowa

Posiada po stronie grzbietowej i brzusznej ciemniejsze plamki. Jest nieco mniejsza od wszy odzieżowej 2-3mm. Żyje we włosach głowy, lecz przy dużym zawszeniu, może również przebywać na pościeli i bieliźnie.

Wygląd

Ciało ich jest spłaszczone grzbietowo – brzusznie i podzielone na trzy części: głowę, tułów i odwłok. Żywią się krwią gospodarza, na którym pasożytują całe życie. Mają bardzo charakterystyczny aparat gębowy kłująco – ssący, który wydobywają na zewnątrz przez szczelinę gębową tylko w momencie ukłucia i pobierania pokarmu. Wszy zaopatrzone są w trzy pary czepnych odnóży, zakończonych zamykającym się pazurem jak ostrze scyzoryka. Urządzenie to pozwala im trzymać się mocno gospodarza. Skrzydeł zupełnie nie posiadają; Pod wpływem pasożytniczego trybu życia zostały jako organ niepotrzebny zredukowane. Barwa wszy jest uzależniona od stopnia nassania się krwią żywiciela. Wszystkie wymienione wszy w stadiach rozwojowych żywią się tylko krwią. Narządem powonienia są czułki, wyczuwające ciepło ciała i zapach skory człowieka.

Wszawica głowowa wywoływana jest przez wesz głowową

Potwierdzeniem rozpoznania wszawicy głowowej jest stwierdzenie obecności dojrzałych wszy lub przytwierdzonych do włosów gnid, które bytują najczęściej w bardziej ocieplonych obszarach skóry głowy, tj. okolice potyliczne i skroniowe , kark oraz miejsce za uszami .

Objawami wszawicy głowowej są:

świąd skóry spowodowany reakcją alergiczną na ślinę wszy i wprowadzone do skóry przez ukłucie toksyny
bardzo często na skórze karku dochodzi do powstania stanu zapalnego skóry określanego jako wyprysk wszawiczy
miejscowe powiększenie węzłów chłonnych /rzadko -w przypadku dużych zaniedbań higienicznych /
na skórze pojawiają się czerwone plamki (jak po ugryzieniu komara)
u osób o wrażliwej skórze ukłucia wszy poza silnym swędzeniem mogą spowodować uczulenia, których objawy mogą utrzymać się nawet przez kilka dni
drapanie ukłutych miejsc może być przyczyną wtórnych zakażeń bakteryjnych, egzemy i stanów zapalnych. W wyniku zadrapań dochodzi do uszkodzenia naskórka powstają tzw. przeczosy z których sączy się wydzielina surowicza.

Tryb Życia

Wszy są tak ściśle związane z organizmem człowieka, że pozbawione na kilka dni możności ssania jego krwi – giną. Wesz odzieżowa odżywia się 2-3 razy na dobę, wysysając za każdym razem około 1mg krwi. Okres ssania trwa do 10 minut. Przy ssaniu wesz wydziela do krwi człowieka substancje, które powodują swędzenie. Wesz podczas ssania wydala drobne kropelki płynnego kału, zmieszanego z nieprzetrawioną krwią, które na powietrzy szybko twardnieją. Szybkość trawienia krwi zależy od temperatury, np. w temp. 28-30 stopni wynosi 10 godzin, w temp. 20 stopni-12 godz. i w temp. 15 stopni-16 godzin. Odporność wszy na głód zależy od temperatury otoczenia i wilgotności powietrza. Im bliższa jest ona temperaturze ciała żywiciela tym wesz bez pokarmu szybciej ginie i tak w temp. 40 stopni giną po 12 godz., w temp. 37 stopni- po 1-2 dniach, a w temp. 25-30 stopni- po 2-5 dniach i w temp. 10-20 stopni- po 9-10 dniach. W suchym powietrzu wszy szybciej giną niż w wilgotnym, natomiast dobrze wytrzymują przez pewien czas brak tleny. Wszy pełzają powoli; w ciągu minuty wesz może przebyć zaledwie 10-30cm. Najbardziej ruchliwe są wszy w temp. 25-37 stopni. W temp. Poniżej 5 stopni wszy tracą całkowicie możność poruszania się. W temperaturze poniżej 0 drętwieją, lecz przeniesione do otoczenia ciepłego wracają do normalnego stanu. Gorące suche powietrze zabija je w temp. 54 stopni już w ciągu kilkunastu minut, a para wodna ( 100 stopni) już po upływie 1 min. Toteż niedostateczne przestrzeganie wymagań higieny osobistej, brudna bielizna i pościel- sprzyjają rozwojowi wszawicy. Wszy posiadają stosunkowo dość grubą powłokę chitynową i dlatego są bardziej odporne na środki owadobójcze aniżeli np. muchy. Przyczyną mogłaby być również swoista budowa układu nerwowego , gdyż przypuszcza się, że u wszy pod wpływem wysokiej specjalizacji do pasożytniczego trybu życia układ nerwowy został częściowo uwsteczniony. U wszy układ nerwowy złożony jest ze zwojów i nerwów. W odcinku głowowym wyróżniamy tzw. mozg, który jest połączony dwoma pasami nerwowymi ze zwojem leżącym pod przełykiem. Dalsze zwoje złączone są razem i leżą po stronie brzusznej tułowia. Od mózgu i zwojów biegną nerwy, unerwiające m.in. oczy, czułki, odnóże itp. Jak już wspominano w zależności od budowy układu nerwowego i grubości pokryw owada (lipoidy) zależy szybkość przenikania środka owadobójczego, kontaktowego. Przenika on przez powłokę owada, początkowo do zakończeń nerwowych(odnóża) powodując ich porażenie, a następnie porażenie całego ciała. Układ oddechowy jest taki jak opisano w ogólnej budowie owada.

Rozmnażanie wszy

Przy zwalczaniu owadów bardzo ważnym czynnikiem jest dokładna znajomość cyklu rozwojowego owada, którego chcemy zwalczyć, gdyż od długości okresu rozwojowego poszczególnych stadiów zależy sposób przeprowadzania zabiegów i konieczność ich powtórzenia po odpowiednim czasie. Zapłodniona wesz odzieżowa, której postać dojrzała żyje przeciętnie 30-40 dni, składa jaja w ciągu 15-20 dni, wesz głowowa w ciągu 7-12 dni. Wesz odzieżowa najczęściej składa je w szwach i załamaniach odzieży stykającej się z ciałem człowieka, w liczbie od 6-14 jaj dziennie, tak, że w ciągu życia może złożyć około 300 sztuk. Wesz głowowa 140 sztuk, a wesz łonowa 33-50 sztuk. Jaja zwane gnidami, przytwierdzają wszy do nitek tkanin(wesz odzieżowa) lub włosów wydzieliną gruczołów, która po zastygnięciu jest bardzo trwała i odporna na działanie związków chemicznych. Jedynie kwasy naruszają spoistość tego „ kitu” i pod ich wpływem gnidy odklejają się od podłoża. Powłoka gnid doskonale zabezpiecza je przed działaniem czynników zewnętrznych. Gnidy wytrzymują w temp. 1-3 stopni przez tydzień w temp. 54 stopnie- przez 35 minut. Również na środki owadobójcze są bardzo odporne, tak że niektóre z nich wcale nie działają zabójczo na jaja. Natomiast działać będą na nie środki takie, które przenikają przez układ oddechowy (siteczko gnidy).

Rozwój wszy

Wszy przechodzą przeobrażenie niezupełne. Z gnidy wylęga się larwa(młoda wesz), która zbliżona jest kształtem od razu do wszy dojrzałej. Wyróżniamy trzy stadia larwalne wszy. Pełny cykl rozwojowy składa się z następujących etapów:

rozwój zarodka w jajeczkach, trwający od 4 dni do 6 tygodni
rozwój larwy w I stadium trwa 3-5dni
rozwój larwy w II stadium trwa 4-5 dni
rozwój larwy w III stadium trwa 3-4 dni
okres dojrzałości płciowej jest najdłuższy

Okres życia samicy trwa do 45 dni, samca do 32 dni. Wesz głowowa żyje przeciętnie 27 dni/ Cykl życiowy od jaja do jaja trwa 16 dni, toteż samica może w ciągu swojego życia wydać ok. 4000 potomstwa. Długość cyklu rozwojowego zależy przede wszystkim od temperatury i wilgotności. W sprzyjających warunkach wylęga się od 70-97 larw ze 100 jaj złożonych. Temperatura ma ogromny wpływ na wylęg wszy z gnid. Tak np. w temp. 35-37 stopni wylęg następuje po upływie 4-8 dni, w temp. 30 stopni trwa 7-14 dni, a w temp 26 stopni przedłuża się od 16-18 dni. Poniżej 22 stopni i powyżej 45 stopni wylęg nie następuje. Do wylęgu potrzebna jest również odpowiednia wilgotność. Niekorzystnie na wylęg wpływają ponadto zmiany temperatury. Tak np. stałe zmienianie bielizny dziennej na nocną wskutek oziębienia(stykająca się bezpośrednio z ciałem ludzkim odzież jest ogrzana od wewnątrz do temp 32-34 stopnie), przedłuża wylęg do 2-3 tygodni, podczas gdy w bieliźnie nie zdejmowanej wylęg następuje po upływie 7-10 dni. Latem wszy odzieżowe gorzej się rozwijają, ponieważ o tej porze roku nosi się mniej i lżejszą odzież, ponadto jest ona częściej zmieniana i lepiej przewietrzona. Zimą natomiast pod warstwą odzieży na powierzchni ciała utrzymuje się bardziej równomierna i odpowiednio wysoka temperatura niż latem. Najgroźniejsza z pasożytujących na człowieku jest wesz odzieżowa, ponieważ przenosi zarazki duru wysypkowego, duru powrotnego i gorączki okopowej. Oprócz tych chorób zakaźnych wszystkie gatunki mogą być przyczyną schorzeń skórnych. Ukłucie wszy powoduje swędzenie i podrażnienie skóry, a drapanie przyczynia się do powstania wysypek, ropni itp. Zawszenie również odbiera człowiekowi spoczynek i sen, tym samym jest czynnikiem osłabiającym cały ustrój.