Roztocze kurzu domowego (Dermatophagoides sp.)

Kategorie: Gatunki szkodników, Pajęczaki, Roztocza, Szkodniki dokuczliwe

Wygląd

Są bardzo drobnymi pajęczakami. Ich ciało osiąga długość poniżej 0,5 mm, a więc trudno je dostrzec bez silnie powiększającej lupy. Jeden osobnik waży około 16 mg. Ciało ich ma kształt kropli: zwężone jest z przodu, bez wyróżnionej części głowowej, i rozszerzone w tylnej części. Jak u większości roztoczy, dorosłe osobniki i nimfy mają cztery pary odnóży krocznych, a larwy tylko trzy pary.

Rozwój roztoczy

Optymalną temperaturą dla rozwoju roztoczy kurzu domowego jest 25oC, czyli temperatura, jaka panuje w łóżku zajętym przez człowieka. Rozwój zachodzi w zakresie temperatur od 17 do 30oC. W optymalnych warunkach (25oC, 75% wilgotności względnej powietrza) rozwój od jaja do osobnika dorosłego trwa około 30 dni. W tych warunkach roztocze kurzu domowego rozmnażają się bardzo szybko: po roku potomstwo od jednej pary roztoczy może liczyć ponad 5 miliardów osobników!

Warunki sprzyjające roztoczom

Rozwój i liczebność roztoczy kurzu domowego określa w znacznym stopniu wilgotność. Roztocze mogą przeżyć pewien okres czasu w warunkach o niskiej wilgotności względnej powietrza rzędu 40%. Rozwój ich przebiega na wilgotnym pokarmie nawet przy 57-60% w.w.p. Składanie jaj następuje przy wilgotności ponad 60%. Wilgotność 70% w.w.p. jest krytyczna w równowadze wodnej tych roztoczy. Jeśli obniża się poniżej 70%, roztocze oszczędnie gospodarują wodą lub nawet korzystają z wody metabolicznej. Pewien okres mogą przeżyć w niższej wilgotności dzięki możliwościom ograniczania wyparowywania wody z powierzchni ciała. Roztocze kurzu domowego są bardzo dobrze przystosowane do zmieniającej się wilgotności i temperatury w ich otoczeniu. Nocą w łóżku jest wyższa temperatura, a niższa wilgotność, natomiast w czasie dnia jest odwrotnie.

Tryb życia

Samice składają jaja przez 20 dni. W tym okresie umieszczają około 30 jaj na podłoże, po którym poruszają się. Po 9 dniach z jaj wylęgają się larwy, które linieją w protonimfy, a następnie w deutonimfy. Przed linieniem larwy, bądź później nimfy, nieruchomieją. Okres znieruchomienia u roztoczy kurzu domowego trwa dość długo, dłużej niż u rozkruszków. Dłuższe przebywanie młodocianych form w stanie nieruchomym zwiększa szansę przeżycia w zmieniających się warunkach otoczenia, gdyż formy nieruchome są bardziej odporne na wysychanie niż roztocze aktywne. W stadium znieruchomiałym mogą przebywać przez dłuższy okres czasu, aż warunki otoczenia staną się sprzyjające dla dalszego rozwoju. Stadia nieruchome, a w szczególności znieruchomiała protonimfa (pełni funkcję stadium przetrwalnikowego), są przystosowane do zimowania w pomieszczeniach ludzkich, kiedy to zimą w pokojach jest ciepło i sucho z powodu ogrzewania pomieszczeń.

Żywią się naskórkiem

Podstawowym pokarmem roztoczy kurzu domowego jest naskórek złuszczony z wierzchniej warstwy skóry. Złuszczony naskórek opada na meble i podłogę lub gromadzi się w ubraniach ludzi, skąd wypada podczas rozbierania się i stanowi główny składnik kurzu domowego. Każda osoba produkuje około 1 grama złuszczonego naskórka w ciągu doby. Naskórek złuszcza się też u zwierząt domowych (psów, kotów). Po zrzuceniu złuszczony naskórek jest suchy i twardy, ale po kilku dniach absorbuje wilgoć z otoczenia i staje się miękki. Gdy na nim rozwijają się grzyby pleśniowe, wówczas staje się pełnowartościowym pokarmem dla roztoczy. Oprócz pleśniejących resztek złuszczonego naskórka roztocze kurzu domowego żywią się pyłkiem roślin, strzępkami grzybów, bakteriami, szczątkami roślinnymi, które to materiały są częstymi składnikami kurzu domowego.

Występowanie

W domach roztocze kurzu domowego występują najliczniej w tych miejscach, w których ludzie spędzają najwięcej czasu, czyli w miejscach, gdzie gromadzi się najwięcej kurzu. W pokojach wysłanych dywanami lub wykładziną podłogową jest więcej roztoczy niż w pomieszczeniach z podłogą drewnianą lub wyłożoną płytkami ceramicznymi. Szczególnie liczne są roztocze w siennikach, materacach, w dywanach przy łóżkach, na zasłonach, na pluszowych zabawkach dzieci, a także na tapicerowanych meblach. Bliski kontakt ludzi z miękkimi meblami dostarcza roztoczom pokarmu i wilgoci. Im częściej taki mebel jest używany, tym więcej roztoczy może być na nim i w jego pobliżu. Mniej roztoczy występuje w kurzu, który gromadzi się w rogach pokoju, przy oknach lub w miejscach, w których ludzie chodzą.

Składnik kurzu domowego

Głównymi składnikami pyłu domowego, które wywołują uczulenia, są węglowodany związane z peptydami o masie cząsteczkowej od 25000 do 40000. Związki te powstają łatwo w środowisku pyłu domowego, ale szczególnie obficie tworzą się w przewodzie pokarmowym roztoczy. Świadczy o tym fakt, że pył z roztoczami ma wielokrotnie silniejsze działanie alergogenne niż sam pył. Ponadto, wielokrotnie stwierdzono, że siła alergenów jest wprost proporcjonalna do liczebności roztoczy. Ekstrakty roztoczy wywołują podobne objawy uczuleniowe, jak ekstrakty pyłu domowego.

Szkodliwość roztoczy kurzu domowego

Szkodliwość roztoczy kurzu domowego polega na wywoływaniu alergii u osób wrażliwych. Osoby uczulone przebywając w pokoju z liczną populacją roztoczy mają następujące dolegliwości: kaszel, katar, astmę oskrzelową, zapalenie spojówek i skóry. Alergogeny są zawarte w odchodach roztoczy, które unoszą się w powietrzu, gdyż są odkładane na drobne cząstki kurzu. Drobiny kału są w postaci otoczonych śluzem kuleczek, które przykleją się do wszelkich materiałów o chropowatej powierzchni, nie tylko do drobin kurzu, lecz także do włosów i tkanin. W ciągu życia (około 4 miesięcy) dorosły osobnik produkuje masę kału równą 200-krotnej masie jego ciała.