Mucha domowa (Musca domestica L.)

Kategorie: Gatunki szkodników, Muchy, Owady, Szkodniki sanitarne

Zwalczanie much ma duże znaczenie w zespole zabiegów przeciwepidemicznych. W najbliższym otoczeniu miejsca zamieszkania żyje wiele gatunków i odmian much. Większość much należy do owadów synantropijnych. Pod względem epidemiologicznym największe znaczenie ma mucha domowa, ponieważ jest to gatunek najliczniej reprezentowany u nas spośród innych gatunków.

Wygląd

Mucha domowa ma głowę półokrągłą. Aparat gębowy typu ssąco- liżącego, przystosowany jest również do pobierania pokarmów o stałej konsystencji. Suche pożywienie zwilża uprzednio własną ślina. Płynne pożywienie muchy wsysają bezpośrednio. Żywią się prawie wszystkimi produktami, które stanowią żywność człowieka, lecz chętniej przyciągają je płyny i produkty wilgotne. Ponadto za pożywienie służą im wydaliny człowieka i zwierząt oraz wszelkie rozkładające się lub gnijące substancje pochodzenia zwierzęcego lub roślinnego. Odwłok muchy pokryty jest na stronie grzbietowej niewyraźnym ciemnym rysunkiem, do strony brzusznej jest barwy żółtawej. Stopki są zakończone pazurkami, a pod każdym z nich znajduje się gęsto owłosiona lepka poduszeczka (przylga), umożliwiająca chodzenie po gładkich powierzchniach. Odnóża są gęsto pokryte włoskami.

Tryb życia

Muchy siadając na odchodach, plwocinach i różnych odpadkach, przenoszą na tych włoskach odnóży liczne bakterie znajdujące się tam, na pożywienie człowieka i przedmioty użytkowe. Do zwalczania much, możemy stosować środki owadobójcze nie tylko kontaktowe i fumigacyjne, ale również pokarmowe. Muchy są aktywne tylko przy świetle słonecznym, natomiast w ciemnościach zachowują się spokojniej. Wykazują one największą ruchliwość w dni ciepłe i upalne. Chętnie też siadają na powierzchniach ogrzanych w czasie chłodów. Zmysł węchu much jest silnie rozwinięty (zastosowanie różnych przynęt), co daje im możliwość wyboru pożywienia i miejsc składania jaj. Wykorzystuje się to stosując przynęty na trutkach pokarmowych. Szczególnie przyciąga je zapach przygotowywanych potraw ( kuchnie), oraz zamach amoniaku z produktów rozkładu substancji białkowych. Wrażliwe są również na woń potu ludzkiego, wydzielin błon śluzowych i powierzchni ran oraz kału i moczu. Zasięg lotu much wynosi przeciętnie 1-1,5km, w niektórych przypadkach mogą jednak przelatywać dłuższe odległości. Samiec muchy domowej osiąga wielkość do 5,5mm, a samica do 7,5 mm. Średni czas życia muchy dorosłej wynosi 30-40 dni.

Rozwój muchy

Po tygodniu od chwili wydostania się poczwarki, zapłodniona samica składa jaja na gnijącym podłożu. Jednorazowo mucha domowa składa przeciętnie 100-150 jaj, w ciągu swego życia- do 600 sztuk. Płodność samicy zależy od ożywiania się larw, u których pod wpływem obfitego pokarmu kształtuje się odpowiednia ilość rurek jajnikowych. Za podłoże do składania jaj i wylęgu larw służą: nawóz świński, krowi, koński i ptasi, kał ludzki, padlina, gnijące owoce warzywa, resztki kuchenne, zawartość śmietników, butwiejące roślinne odpadki itp. W ciągu 8-36 godzin, w zależności od temperatury otoczenia, wylęgają się z jaj larwy, które odżywiają się sfermentowanym podłożem, w którym żyją. Na rozwój larw duży wpływ ma temperatura: w temp. 36* osiągają one pełny wzrost już po 3 dniach, natomiast w temp 15* dopiero po upływie 3 tygodni. Wyrośnięte larwy wdrażają się w ziemię lub piasek otaczający miejsce wylęgu gdzie przeobrażają się w poczwarki, którym potrzebne jest bardziej suche i chłodniejsze środowisko niż larwom. Stadium poczwarek trwa od 3 do 18 dni, zależnie od warunków otoczenia, a głównie od temperatury. W niesprzyjających okolicznościach, np. zimą okres ten może się przedłużyć do 5 miesięcy. Całkowity cykl rozwoju muchy, od jaja do postaci dojrzałej trwa średnio w maju i wrześniu- 24 dni, w czerwcu- 18dni, a w lipcu i sierpniu- 14 dni. W naszych warunkach klimatycznych mucha może dać rocznie 5-6 pokoleń. Mucha domowa zimuje we wszystkich stadiach rozwojowych. Na zimowanie, muchy dojrzałe wybierają suche nie ogrzane miejsca w stajniach, oborach, w pomieszczeniach mieszkalnych i tam zapadają w długotrwały sen. W ciepłych pomieszczeniach zachowują pełną ruchliwość, jak również zdolność składania jaj. Larwy zimują w miejscach wylęgu pod warstwą nawozu lub odpadków śmieci itp., a poczwarki zakopują się w ziemi głębiej ( do 20 cm) niż w okresie letnim.

Szkodliwość much

Muchy przenoszą liczne drobnoustroje, w tym zarazki takich chorób jak: czerwonka, dur brzuszny, dury rzekome, letnie biegunki dziecięce, cholera, gruźlica, dżuma, bruceloza, tularemia, wąglik, nosacizna, trąd, choroba Hainego – Medina i inne. Mogą również przenosić jaja glist ludzkich. Muchy odgrywają dużą rolę w rozprzestrzenianiu się ostrych zakażeń jelitowych i dlatego największe nasilenie np. duru brzusznego, czerwonki i biegunek dziecięcych, przypada w okresie letnim, gdy muchy są najliczniejsze i najbardziej ruchliwe, toteż aby walka z nimi była skuteczna należy je tępić we wszystkich stadiach rozwojowych.