Pchła szczurza (Xenopsylla cheopis Rothsch)

Kategorie: Gatunki szkodników, Owady, Pchły, Szkodniki pasożytnicze

Bardzo podobna do pchły ludzkiej, różni się przede wszystkim szczecinkami ułożonymi na tylnym brzegu głowy w kształcie ”V”. Skacze w porównaniu do innych pcheł słabo. Jest gatunkiem kosmopolitycznym. Żyje na szczurach i innych gryzoniach oraz na zwierzętach owadożernych. Ma wyraźne upodobanie do szczura śniadego (Rattus rattus). Pchła szczurza jest najgroźniejszym przenosicielem zarazków dżumy, które mogą znajdować się w jelicie pchły i tam się rozwijać. Ponadto przenoszą zarazki tularemii i być może pewnej odmiany duru wysypkowego. Pcha szczurza skacze na człowieka bardzo chętnie. Zwalczamy pchły poprzez usuwanie śmieci, mycie podłóg, impregnowanie jej środkami owadobójczymi w celu zabicia wylęgających się z jaj larw.

Wygląd

Pchły mają ciało bocznie spłaszczone, co ułatwia im przesuwanie się między sierścią zwierząt, na ryb życia których pasożytują. Długość ciała pcheł wynosi 1-4mm, samice są większe od samców. Głowa jest zaokrąglona z przodu, zaopatrzona w kolbkowate czułki i oczy proste. Skóra jest silnie schitynizowana, pokryta skierowanymi ku tyłowi włoskami i grzebykami (Ctenidia), o zabarwieniu żółtawo do ciemnobrązowego. Narząd gębowy mają kłująco-ssący o swoistej budowie, działający podobnie jak narząd pyszczkowaty pluskwiaków. Tułów składa się z trzech części: przedtułowia, śródtułowia i zatułowia. Wszystkie trzy pary nóg są dość długie, szczególnie biodra i stopy. Przy skokach główną rolę odgrywają nogi tylne, najsilniej wydłużone. Odwłok zbudowany jest z dziesięciu segmentów.

Tryb życia

Pchły żywią się krwią zwierząt ciepłokrwistych i człowieka. Odróżniamy wiele gatunków pchał pasożytujących na poszczególnych rodzajach zwierząt; nie są one jednak ściśle związane z jednym gospodarzem i mogą zmienić żywiciela, tak, tak, że człowiek może być żywicielem poza pchłą ludzką również pchły kociej, psiej, a niekiedy szczurzej. Pchły mogą żyć bez pożywienia długo, np. pchła ludzka do 18 miesięcy. Pchły odżywiają się przeciętnie co 2 godziny, mogą jednak żyć długo bez pobierania krwi, np. . w gniazdach ptasich, norach gryzoni, gdy nie ma żywiciela. Okres ssania krwi u pchły ludzkiej trwa ok. 15 minut, u psiej znacznie dłużej:2-4 godziny. Pchły są bardzo wrażliwe na podwyższaną temperaturę i już w temp. 40 stopni giną w stosunkowo krótkim czasie. Odwrotnie, na niską temperaturę pchły są wysoce odporne.

Cykl rozwojowy

Pchły przechodzą cykl rozwojowy całkowity. Samica składa jaja w ciągu całego okresu życia w łącznej liczbie do 450 sztuk, w szczelinach, szparach podłóg, w pyle, w piasku, w szmatach i rozmaitych odpadkach. Niektóre gatunki składają jaja w sierści zwierząt, z której spadają one na ziemię. Z jaj wykluwa się biała larwa kształtu robaczkowatego, pozbawiona odnóży. Pokryta jest długimi szczecinkami. Narząd gębowy larw jest typu gryzącego, słabo wykształcony. Żywi się rozkładającymi się substancjami organicznymi i zeschłymi wydalinami pcheł dorosłych. Po ostatnim linieniu larwy otaczają się pajęczynowym oprzędem i przechodzą w stadium poczwarki. Czas trwania stadium poczwarki zależy od czynników zewnętrznych, temperatury oraz wilgoci i może wynosić od 7 dni do roku. Z poczwarki wykluwa się dojrzały owad. Długość życia poszczególnych gatunków pcheł jest rozmaita. Z epidemiologiczno- higienicznego punktu widzenia najbardziej interesują nas gatunki pcheł pasożytujących na człowieku i na zwierzętach z najbliższego jego otoczenia, psach, kotach i szczurach. Szczury np.. są jednym z ogniw łańcucha rozprzestrzeniania się dżumy, dalszym ogniwem są pchły szczurze, które mogą zaatakować ludzi. Okres stadiów rozwojowych i przeciętna długość życia najpospolitszych pcheł przedstawia się następująco: