Szczur śniady (Rattus rattus L.)

Kategorie: Gatunki szkodników, Gryzonie, Gryzonie, Szkodniki sanitarne

Wygląd

Budowa ciała smuklejsza niż szczura wędrownego, pyszczek ostry, uszy dłuższe i okrągłe (przyciśnięte do przodu sięgają do oka), ogon długości ciała lub dłuższy i obficiej owłosiony, stopa tylna smukła. Wierzch ciała ciemny, niekiedy czarny, boki jaśniejsze, spód popielatoszary lub białawy. Czaszka mniej kanciasta niż szczura wędrownego mózgoczaszka wypukła, grzebienie na jej brzegach słabiej zaznaczone i łukowato wygięte. Długość ciała 135—190 mm, ogona 135—220 mm, stopy tylnej 30—45 mm, długość kondylobazalna czaszki 37—45 mm.

Występowanie szczura śniadego

Szczur śniady wraz z transportami towarów przedostał się na wszystkie kontynenty. W Polsce dość licznie występuje w dorzeczu Odry oraz w portach morskich, natomiast w województwach centralnych i wschodnich spotyka się go rzadko. Szczur śniady chętniej niż wędrowny trzyma się człowieka i zabudowań tak miejskich, jak i wiejskich.

Wrogowie naturalni szczurów

kot, pies, tchórz, gronostaj, kuna kamionka oraz puszczyk i płomykówka.

Szkodliwość szczurów

Umiejętność i łatwość przystosowania się tych zwierząt do różnorodnych warunków środowiskowych sprawiły, że znajdujemy je dzisiaj w każdym miejscu i klimacie. Nieuniknionym następstwem zadomowienia się szczurów w otoczeniu człowieka są wyrządzane przez nie straty, sięgające wartości pieniężnych oraz niewymiernych, do których zaliczamy zdrowie i życie.

Szkody dzielimy na dwojakiego rodzaju:

1. gospodarcze czyli ekonomiczne,
2. zdrowotne czyli sanitarne.

1. Szkody gospodarcze

Przy rozpatrywaniu pierwszej grupy musimy najpierw określić, rodzaj dokonywanych szkód, ażeby móc później ocenić ich wartość pieniężną. Wyżywienie ogromnej, bo wielomilionowej armii szczurów wyrządza naszej gospodarce żywnościowej pokaźne szkody, łatwo dostrzegalne na każdym kroku i dobrze znane rolnikom, magazynierom , marynarzom i wielu innym. Jednakże społeczeństwo nie zdaję sobie wcale sprawy z rzeczywistych rozmiarów strat sięgających zawrotnych sum pieniężnych. Ukrywanie faktów, zaszczurzenia i związanych z tym zniszczeń dyskredytujących przecież ludzi i przedsiębiorstwa w oczach opinii publicznej i fachowej – stanowi dużą przeszkodę w ustaniu prawdziwej wielkości dokonanych szkód. Dlatego też statystyki szkodnictwa szczurów, nie mogą nami dać prawdziwego obrazu, obrazu tylko przybliżony i zawsze mniejszy od faktycznego.

Żarłoczność szczurów

Na podstawie obserwacji ustalono wagę pożywienia zjadanego dziennie przez dorosłego szczura na 30 – 50 g ziarna zboża; 100 g karmy wilgotnej, tj o chleba, mięsa, ziemniaków itp. skali rocznej wyniesie to około 11 — 17 kg zboża lub 36 kg produktów wilgotnych. Mnożąc po wyższe cyfry przez ogólną liczbę szczurów w naszym kraju obliczaną na 23 – 50 milionów sztuk, skujemy ilość spożywanej przez nich żywność! jako miernik minimalnych strat stałych. Dujardin-Eeaumetz ocenia codziennie spożywaną przez szczury w Paryżu żywność na 800 ton, a liczbę szczurów na 10 milionów. Ścisłe obserwacje wykazały ponadto, ze spożywana przez szczury żywność stanowi 1/10 tej ilości artykułów, które tracimy na skutek ich rozsypania, zakażenia względnie zanieczyszczenia kałem i moczem gryzoni. Niejedno nadużycie personelu magazynów zwalane jest na poczet działalności niszczycielskiej szczurów. Nigdy nie należy zapominać, iż w „jadłospisie” szczura figurują także nasze zwierzęta domowe, padające ofiarą ich krwiożerczych instynktów i głodu w liczbach nader pokaźnych. Odnosi się to nie tylko do drobiu, lecz także do większych zwierząt, jak świnie cielęta, krowy, a nawet konie.

Szczur szkodnik

Szczury są nie tylko sprawcami potwornych strat samej żywności i paszy. Mimo zaspokojenia głodu nagryzają wszelkie napotykane przedmioty, sprzęty meble, składowane towary, urządzenia magazynów, warsztatów, zakładów, szkół, szpitali, fabryk, pojazdów, samolotów, okrętów itp. Uszkodzenia progów drzwi, okien, ścian, murów i fundamentów, mające na celu utorowanie sobie drogi do wnętrza budynku, obserwujemy najczęściej. Liczne podkopy oraz niszczenie przewodów wodociągowych, kanalizacyjnych i elektrycznych pociągają za sobą nader poważne następstwa, jak osłabienie wałów przeciwpowodziowych i zalewy, pożary domów fabryk i okrętów, zwalanie się podkopanych budynków, osuwanie się fundamentów, zniszczenie słupów podporowych, wiązań, runięcie i zniszczenie maszyn fabrycznych, katastrofy samolotów. Wzrost plagi szczurów niesie z sobą znacznie dotkliwsze niż dawniej straty gospodarcze, stając się istotnie groźbą dla naszych skromnych zasobów materialnych. Poważne zniszczenia wyrządzane naszej gospodarce, stanowią tylko jedną z dziedzin szkodnictwa szczurów.

2. Szkody zdrowotne

Drugą, znacznie poważniejszą, bo zagrażającą bezpośrednio naszemu zdrowiu i życiu, są szkody sanitarne, polegają one na przenoszeniu i rozsiewaniu wielu chorób zakaźnych wśród ludzi i zwierząt przez szczury, ich kał i mocz a też za pośrednictwem ich pasożytów wewnętrznych (pierwotniaków, robaków i tasiemców) oraz zewnętrznych (kleszczy, wszy pcheł). Dopiero ujawnienie tej właśnie niebezpiecznej roli epidemiologicznej szczura, jako groźnego szkodnika zdrowia publicznego było bodźcem do podjęcia rozległych badań nad jego zwyczajami biologią. Stało się to także potężnym impulsem do wytworzenia licznych trutek, ich różnorodnych postaci użytkowych oraz systematycznego opracowania zasad nowoczesnej deratyzacji.

Szczur jako przenosiciel chorób

Lista chorób przenoszonych przez szczury jest – jak to wynika z niżej podanego zestawienia – bardzo duża. Do najbardziej groźnych w naszych warunkach zaliczyć trzeba urnę, żółtaczkę zakaźną (chorobę Weila), tularemię, włośnicę , (trychinozę), schorzenia grupy duro-paradurowej, czerwonkę, zatrucia mięsne, robaczyce i wiele innych. Zwyczaje i tryb życia szczurów w najbliższym otoczeniu człowieka tłumaczą nam dostawanie łatwość przejścia schorzeń, na ludzi i zwierzęta domowe, Gnieżdżąc się w mieszkaniach, piwnicach, stajniach, chlewach, kanałach, ściekach, dołach kloacznych, śmietnikach itp. szczur chodzi w bliską styczność z człowiekiem i zwierzętami domowymi. Przez stałe zanieczyszczenia napotykanych przedmiotów, naczyń i pożywienia kałem, moczem, brudnymi odnóżami, sierścią, jak również za pośrednictwem swoich pasożytów (pcheł, wszy i kleszczy) przyczynia się walnie do masowego i długotrwałego rozsiewania zarazków chorób zakaźnych oraz pasożytniczych. Ogromna ruchliwość szczura mogącego przebywać dziennie znaczne odległości potęguje niebezpieczeństwo szybkiego przenoszenia się zakażenia z miejsca na miejsce. Epidemie dziesiątkujące nasze bydło domowe i drób znajdują często źródło swego pochodzenia i szybkiego rozprzestrzeniania się w tym zjawisku. Oczywiście ujęcie strat sanitarnych w cyfry jest niezmiernie trudne i znawcy ustalają w przybliżeniu wielkość szkód na co najmniej równą gospodarczym.